10 نکته در مورد گرانیت که شاید نمیدونید!
10 نکته در مورد گرانیت که شاید نمیدونید!!
منبع مجله کلایمبینگ شماره ۲۸۷ - اگوست ۲۰۱۰
گرانیت ، سنگ نوردا دوستش دارن حتی اگر بدنشونو زخمی کنه ، ابزارشون جابمونه ، یا حتی احساس ضعف تو خودشون احساس کنن . شما گرانیت رو زیر دست و پای خودتون حس کردید ، بوشو میشناسین و بارها دیدید که چطور در آخرین تشعشع روز رنگ طلایی پیدا میمنه ، اما اینجا چند نکته هست که شاید شما ندونید .
1- کلمه گرانیت از کلمه لاتین Granum با معنی Grain(دونه ) گرفته شده . بافت دون دون گرانیت با به هم پیوستن کریستالهایی که از سنگهای ذوب شده و به آرامی سرد شده در لایه های زیرین زمین شکل گرفته . جامد شدن مواد معدنی مثل کوارتز و فلدسپات همراه با میکا و مقادیر کمی از مواد معدنی دیگر . سایز کریستال ها به مدت زمانی که طول کشیده تا سرد شوند بستگی داره . سرد شدن کند سنگهای زبر تر رو ایجاد میکنه ، جاهایی که شما به اجبار باید دستتون رو با دستکشی از نوار زینگ اکسید بپوشونید ، مناطق سنگ نوردی مثل جاهایی چون : ودائو وو ، ویومینگ و جاشوا تری .
۲- رنگ گرانیت بیشتر به نوع فلدسپاتی که داره ، مربوط میشه . فلدسپات پلاژیوکلاز عموما سفید شیریست . فلدسپات آلکالی یک طیف رنگی از قرمز آجری تا سبز زمردی و زرد کمرنگ داره بسته به ناخالصی ها و عناصر موجود درآن .گرانیت صورتی مقادیری فلدسپات آلکالی قرمز یا صورتی داره . گرانیت خاکستری یا سفید حاوی فلدسپات آلکالی سفید رنگ ترکیب شدهبا پلاژیوکلازه ، همینطور ممکنه اصلا فلدسپات آلکالی نداشته باشه یا خیلی کم داشته باشه . در هر حالت تونالیته رنگها متفاوته .
۳- عظیم ترین صخره های جهان غالبا گرانیتی هستند ، بطور مثال برج گریت ترانگو در شمال غرب پاکستان با ارتفاع تقریبی 1600 متر ارتفاع احتمالا بلندترین صخره در جهان باشه . ترانگو از گرانیت بالتورو ساخته شده ، گرانیتی که کوههای گروه لاتوک یعنی اوگره ، ماشربروم و کی 7 هم از آن تشکیل یافته اند . دیواره های جزیره بافین شامل Polar sun spire با ارتفاع تقریبی 1400 تا 1500 متر همین رده بندی هستند . از دیگر دیواره و قله های گرانیتی جهان میتوان از توده مون بلان ، راس جورج در کانادا ، بوگابوز کانادا ،گروه پاین و فیتز روی در پاتاگونیا نام برد ( علم کوه با ارتفاع ۷۰۰ تا ۸۰۰ متر در گروه تخت سلیمان یادتون نره یادتون نره) .
۴- گرانیت City of rocks ، یوتا ، آیداهو و آریزونا تقریبا در یک زمان شکل گرفتند تقریبا 30 میلیون سال پیش و در بازه زمانی که زمینشناسان به آن نام خروج ناگهانی ماگماتیگ داده اند . در این زمان یک صفحه اقیانوسی در زیر شمال امریکا لغزیده و ناگهان شکسته و درقسمتهای پاینی آمریکای شمالی سنگهای داغ جبه بیرون زدن.
۵- همه گرانیتهای سطح زمین ازعمق بیش از 35 کیلومتری زمین بالا آمده اند چون اگر ماگمای گرانیتی مشابه حاصل جریان لاوا یا خروج مواد آتشفشانی در سطح زمین سرد شود ، توف ریولیتی شکل میگیرد نه گرانیت .
۶- پگماتیت هم ترکیبی مثل گرانیت دارد . پگماتیت با کریستالهای بزرگ یک یا دو اینچی در فاصله های حدود 6 متر شناخته میشه .
۷- بلند ترین کوه گرانیتی در زمین کانچنجونگاست (8586 متر) ، سومین قله زمین بعد از اورست و K2 . کانچنجونگا همزمان با همسایه هایش ماکالو و ژانو از یک صفحه به ضخامت 4 کیلومتر با ترکیب گرانیت رنگ روشن که از سنگهای ذوب شده در عمق پوسته ضخیم منطقه هیمالیا شکل گرفته . راستی اورست از جنس سنگ آهکی و k2 از سنگهای دگرگونی آذرین ساخته شده .
کانچنجونگا - سومین قله مرتفع زمین
۸- گرانیت الکاپیتان با گرانیت هالف دام فرق میکنه . گرانیت الکاپیتان 102 میلیون سال عمر داره و بصورت دیوریت زده بیرون . یک سنگ آذرین که قسمتهایی از جنوب شرقی آمریکای شمالی رو شکل داده . هاف دام از گرانودیوریت های جوانتری (به این معنا که درصد بالاتری از فلدسپار پلازیوکلاز از گرانیت واقعی داره) که در 87 میلیون سال پیش شکل گرفته تشکیل شده . گرانیت الکاپیتان و گرانودیریت هاف دام در کمربند نوادا سیرا که بین زنجیره ای از آتشفشانها در ساحل در چیزی حدود 100 میلیون سال شکل گرفته اند .( گرانیت علم کوه و گرانیت ترانگو تقریبا هم سن هستن و چیزی حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون سال پیش به بیرون پوسته نفوذ کردند ) .
نیم گنبد یا هاف دام - یوسه میت
ال کاپیتان - یوسه میت
۹- جرم حجمی گرانیت دو و نیم برابر آبه . گرانیت بخش عظیمی از پوسته زمین رو تشکیل میده . بازالت که تشکیل دهنده پوسته زیر اقیانوسی است بسیار چگالتر و حدود 3 برابر جرم حجمی آب رو داره . در مقایسه با ماسه سنگ که جرم حجمیش 2 برابر آبه . از نظر وزنی تقریبا 50% گرانیت اکسیژنه .
۱۰- گرانیت رادیو اکتیوه . مثل همه مواد معدنی دیگه ، ردپای مقادیری رادیو اکتیو (اورانیوم در نوشته اصلی) رو تو ترکیباتش میشه پیدا کرد . بعضی از انواع گرانیت بین 5 تا 20 برابر حد نرمال تشعشع رادیو اکتیو (اورانیوم در نوشته اصلی) دارن که نتیجه مستقیمش تولید مقادیری گاز رادونه که میتونه منجر به سرطان ریه بشه . اما نگران سنگ نوردی در مناطق گرانیتی یا انداختن یه تیکه سنگ گرانیت روی کانتر آشپزخونتون نباشید . چون خطر بیشتری در تنفس غبار لاشه های گرانیتی هست که با خاک پوشیده شدند (مترجم : همینطور رول کوبی ، کندن حفره یا چاه در گرانیت مقادیر زیادی گاز رادون آزاد میکنه) .
پی نوشت و ارجاع برای مطالعه بیشتر :
- مراجع عکسها جز اولی که از مجله کلایمبینگه در پاراگراف بالاییشون هست .
- بد نیست یه تحقیقی روی افراد صعود کننده علم کوه (مخصوصا گشایندگان مسیر جدید ) و سرطان بشه . غدیر یزدانی و حسین طالبی مقدم نمونش .